Οι τεχνολογικές καταστροφές οφείλονται συνήθως σε τεχνολογικούς κινδύνους, οι οποίοι δεν αντιμετωπίζονται κατ΄ αρχήν με τον πρέποντα τρόπο ή σε τεχνολογικά συμβάντα (ατυχήματα) τα οποία προκαλούνται από ανθρώπινα λάθη, αστοχίες εξοπλισμού, οργανωτικές ή διοικητικές δυσλειτουργίες, κλπ. και ξεφεύγουν από τον έλεγχο. Μπορούν όμως να είναι και το αποτέλεσμα είτε άλλων φυσικών καταστροφών (σεισμών, κεραυνών, ισχυρών βροχοπτώσεων κλπ) είτε σκόπιμων ανθρώπινων ενεργειών. Στην κατηγορία των τεχνολογικών ατυχημάτων εντάσσονται ατυχήματα που μπορούν να προέλθουν από βιομηχανικές μονάδες και από ατυχήματα μεταφοράς επικίνδυνων ουσιών.
Ως τεχνολογικές καταστροφές δηλαδή, δηλώνουμε κίνδυνους που προκύπτουν μέσα από την βιομηχανία-τεχνολογική ανάπτυξη, οι οποίοι προέρχονται κατά βάση από ατυχήματα. Εξαίρεση ως προς το τρόπο εκδήλωσης τους εδώ, μπορεί να μπει στις περιπτώσεις που ευθύνη για την τεχνολογική καταστροφή φέρει κάποια τρομοκρατική οργάνωση ή σαμποτάζ. Τα τελευταία χρόνια έχει γίνει αναφορά και για μια άλλου είδους, πιο σύνθετης μορφής τεχνολογική καταστροφή, τις ΝΑ-TECH καταστροφές, οι οποίες έχοντας ως βάση έναρξης μια φυσική καταστροφή, επηρεάζεται η λειτουργία μιας βιομηχανικής εγκατάστασης με αποτέλεσμα να επακολουθήσει μια τεχνολογική καταστροφή, απόρροια της πρώτης, συνήθως με επιδείνωση της αρχικής καταστροφής με γεωμετρική αύξηση.
Για το λόγο αυτό είναι σημαντικό να γνωρίζουμε όλοι και ιδιαίτερα όσοι κατοικούν, διέρχονται ή βρίσκονται συχνά σε περιοχή στην οποία υπάρχουν:
- Βιομηχανικές εγκαταστάσεις που χειρίζονται επικίνδυνες ουσίες (υπαγόμενες ή μη στις διατάξεις της Οδηγίας SEVESO III).
- Συγκοινωνιακοί άξονες από όπου μεταφέρονται επικίνδυνες ουσίες.
- Παγοδρόμια και μεγάλα βιομηχανικά ψυγεία.
- Εγκαταστάσεις επεξεργασίας νερού στις οποίες χρησιμοποιείται αέριο χλώριο.
- Διατηρήστε την ψυχραιμία σας και προσπαθήστε να καθησυχάσετε τους γύρω σας.
- Παραμείνετε ή καταφύγετε αμέσως σε ασφαλή κλειστό χώρο και αποφύγετε να κυκλοφορείτε στον δρόμο. Σκοπός είναι να διαφυλάξετε την υγεία σας από επικίνδυνες χημικές ουσίες που μπορεί να εισέλθουν στο σπίτι σας, από πιθανές εκρήξεις (πρωτογενή και δευτερογενή θραύσματα) και από τη θερμική ακτινοβολία.
- Κλείστε ερμητικά πόρτες (εσωτερικές και εξωτερικές) και παράθυρα. Κλείστε εξαεριστήρες και κλιματιστικά.
- Ετοιμάστε βρεγμένες πετσέτες για πιθανή προστασία σας σε περίπτωση εισπνοής ερεθιστικών ουσιών.
- Κλείστε όλες τις εστίες φωτιάς και φυσικού αερίου και μην καπνίζετε.
- Σε κάθε περίπτωση, συντονιστείτε με τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και κοινωνικής δικτύωσης. Εμπιστευτείτε μόνο τις επίσημες ανακοινώσεις και εφαρμόστε τις οδηγίες μόνο των αρμοδίων Αρχών.
- Εφαρμόστε τις εξειδικευμένες οδηγίες αυτοπροστασίας σε περίπτωση ατυχήματος σε συγκεκριμένη εγκατάσταση SEVESO, οι οποίες βρίσκονται αναρτημένες στον ιστοχώρο της οικείας Περιφέρειας.
- Αναμένετε από τις αρμόδιες Αρχές να σας ενημερώσουν σχετικά με την κατανάλωση ή μη του πόσιμου ύδατος ή καταναλώστε εμφιαλωμένο νερό.
- Μην πάτε στον χώρο του συμβάντος.
- Αποφύγετε τη χρήση του τηλεφώνου προς τις Αρχές ή προς φίλους και συγγενείς, εκτός εάν χρειάζεστε άμεση βοήθεια. Άσκοπη χρήση του τηλεφώνου δεν αφήνει ελεύθερες τις τηλεφωνικές γραμμές για χρήση σε περίπτωση ανάγκης.
- Μην εκθέτετε τον εαυτό σας και τους άλλους σε κίνδυνο.
- Εάν είστε σε άλλο κτίριο εκτός σπιτιού, συνεισφέρετε στην εφαρμογή του σχεδίου έκτακτης ανάγκης του κτιρίου.
Ειδικότερα:
I. Εάν είστε στο σπίτι και έχετε διαθέσιμο χρόνο
- Κλείστε ερμητικά όλα τα παράθυρα, τα παντζούρια και τις κουρτίνες, καθώς και τις εξωτερικές και τις εσωτερικές πόρτες του σπιτιού χωρίς να τις κλειδώσετε.
- Μην πλησιάζετε σε παράθυρα για οποιονδήποτε λόγο. Υπάρχει κίνδυνος τραυματισμού από θραύσματα τζαμιών.
- Κλείστε όλες τις εστίες φωτιάς, τα κλιματιστικά, είτε ανήκουν σε κεντρικό σύστημα είτε όχι, τα συστήματα εξαερισμού, τους απορροφητήρες κουζίνας, τους ανεμιστήρες και κάθε σύστημα θέρμανσης – ψύξης.
- Εάν υπάρχει υποψία για διαρροή εύφλεκτων αερίων, κλείστε τον γενικό διακόπτη του ηλεκτρικού ρεύματος και του φυσικού αερίου για προστασία από ενδεχόμενη έκρηξη.
- Κλείστε τα ανοίγματα των κλιματιστικών με πλαστικές σακούλες σκουπιδιών.
- Μην χρησιμοποιήσετε φιάλες υγραερίου.
- Μην καπνίζετε.
- Φέρτε τα κατοικίδια μέσα στο σπίτι.
- Επικαλύψτε με αυτοκόλλητη μονωτική ταινία (χαρτοταινία) ή όποιο άλλο διατιθέμενο μέσο , τις χαραμάδες (και στις τέσσερις πλευρές) σε πόρτες και παράθυρα και όλες τις οπές. Επιπλέον ή εναλλακτικά, μπορείτε να χρησιμοποιήσετε υγρές πετσέτες ή κουβέρτες, πλαστικά φύλλα, αλουμινόχαρτο ή κηρόχαρτο (λαδόκολλα).
- Καλύψτε με χαρτοταινία την κλειδαριά και γύρω από το πόμολο της πόρτας.
- Ασφαλίστε ερμητικά με χαρτοταινία και πλαστικά φύλλα την είσοδο του τζακιού, τον απορροφητήρα της κουζίνας, όλα τα συστήματα θέρμανσης και τις εισόδους απαγωγών και συστημάτων εξαερισμού, τις πόρτες και τα παράθυρα. Επιπλέον ή εναλλακτικά, μπορείτε να χρησιμοποιήσετε υγρές πετσέτες ή κουβέρτες, αλουμινόχαρτο ή κηρόχαρτο (λαδόκολλα).
- Μην χρησιμοποιήσετε τον ανελκυστήρα (λειτουργεί σαν αντλία εισαγωγής αέρα στο εσωτερικό του κτιρίου).
- Πηγαίνετε στο προαποφασισμένο δωμάτιο.
- Εάν παρ’ όλες τις ενέργειές σας, τα επικίνδυνα αέρια εισέλθουν στο κτίριο, διπλώστε αρκετές φορές μία βρεγμένη πετσέτα ή πανί, καλύψτε το στόμα και τη μύτη σας και πάρτε ελαφρές αναπνοές προκειμένου να «ξεπλένετε» τον αέρα που εισπνέετε. Εναλλακτικά, χρησιμοποιήστε το ντους.
- Ειδοποιήστε τους γείτονες για τον κίνδυνο.
- Συντονιστείτε με τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και κοινωνικής δικτύωσης. Εμπιστευτείτε μόνο τις επίσημες ανακοινώσεις και εφαρμόστε τις οδηγίες μόνο των αρμοδίων Αρχών.
Κίνδυνοι από την παραμονή στο σπίτι
- Στην περίπτωση βιομηχανικού ατυχήματος με έκλυση τοξικών ουσιών, τότε κλείνοντας όλες τις πόρτες (εξωτερικές και εσωτερικές) σε ένα σπίτι επιτυγχάνεται υψηλή στάθμη προστασίας, εφόσον ο χημικά μολυσμένος αέρας έχει μείνει έξω από το σπίτι. Οποιαδήποτε διείσδυση του μολυσμένου αέρα στο εσωτερικό του σπιτιού, μπορεί να έχει πολύ σοβαρές επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία. Δεδομένου ότι η θανάσιμη δόση για πολλές χημικές ουσίες είναι απειροελάχιστη, συνεπάγεται ότι σύντομη έκθεση στη χημική ουσία μπορεί να επιφέρει ανεπανόρθωτη βλάβη στην υγεία. Επομένως, είναι πολύ σημαντικό να «σφραγιστούν» ερμητικά οι χαραμάδες σε πόρτες και παράθυρα. Είναι, επίσης, σημαντικό τα ανωτέρω να υλοποιηθούν όσο γρηγορότερα γίνεται, χωρίς να περάσει πολύτιμος χρόνος.
- Όσο σημαντικό είναι το έγκαιρο κλείσιμο στις πόρτες και τα παράθυρα ενός σπιτιού, θα πρέπει έγκαιρα μόλις περάσει ο κίνδυνος να αεριστεί το σπίτι πολύ καλά, ώστε να καθαρίσει από τον ρυπασμένο µε τοξικές ουσίες αέρα.
II. Εάν είστε στο αυτοκίνητό σας
- Κλείστε και διατηρήστε κλειστά τα παράθυρα, το σύστημα κλιματισμού και εξαερισμού και τους αεραγωγούς τους. Με τον τρόπο αυτόν, σας παρέχεται κάποια προστασία μικρής διάρκειας.
- Σε περίπτωση που μπορείτε να διαφύγετε από την περιοχή, παραμείνετε μέσα στο αυτοκίνητο και οδηγήστε προσεκτικά.
- Σε περίπτωση που δεν μπορείτε να διαφύγετε από την περιοχή και υπάρχει κοντά κάποιο ασφαλές κτίριο, παρκάρετε το αυτοκίνητο σε ένα σημείο που δεν εμποδίζει την κυκλοφορία των άλλων οχημάτων και εισέλθετε στο κτίριο. Σε περίπτωση που δεν υπάρχει κοντά κάποιο ασφαλές κτίριο, παραμείνετε ψύχραιμοι μέσα στο αυτοκίνητο.
- Συντονιστείτε με τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και κοινωνικής δικτύωσης. Εμπιστευτείτε μόνο τις επίσημες ανακοινώσεις και εφαρμόστε τις οδηγίες μόνο των αρμοδίων Αρχών.
ΙΙΙ. Εάν βρίσκεστε μακριά από ασφαλές κτίριο και κοντά στον χώρο του ατυχήματος
- Απομακρυνθείτε από τον χώρο του ατυχήματος το συντομότερο δυνατόν.
– Υπήνεμα του χώρου του ατυχήματος (χώρος Β στο παρακάτω σχήμα), απομακρυνθείτε κινούμενοι κάθετα προς την κατεύθυνση του ανέμου ή τη ροή των υδάτων.
– Προσήνεμα του χώρου του ατυχήματος (χώρος Α στο παρακάτω σχήμα) απομακρυνθείτε κινούμενοι αντίθετα προς την κατεύθυνση του ανέμου ή της ροής υδάτων.
* Η αναφορά στη ζώνη προστασίας είναι μία μέση ενδεικτική τιμή καθώς το μέγεθός της εξαρτάται από το τη εγκατάσταση και το είδος του ατυχήματος. Ακολουθούμε τις οδηγίες των αρχών. Η ζώνες προστασίας καθορίζονται από το Πυροσβεστικό Σώμα (βλέπε παρακάτω).
– Γενικά, κατευθυνθείτε προς τα υψηλότερα σημεία της περιοχής, καθώς πολλές τοξικές ουσίες είναι βαρύτερες του αέρα.
– Μην περπατάτε και μην αγγίζετε άσκοπα εκεί που βρίσκεται ουσία που έχει διαρρεύσει.
- Μην καπνίζετε.
- Καλύψτε το σώμα σας όσο το δυνατόν περισσότερο.
- «Φιλτράρετε» τον αέρα που αναπνέετε από επικίνδυνα αέρια, σκόνη ή σταγονίδια καλύπτοντας με μία διπλωμένη πετσέτα ή πανί ή μάσκα το στόμα και τη μύτη σας και παίρνετε ελαφρές αναπνοές.
- Συντονιστείτε με τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και κοινωνικής δικτύωσης. Εμπιστευτείτε μόνο τις επίσημες ανακοινώσεις και εφαρμόστε τις οδηγίες μόνο των αρμοδίων Αρχών.
Σημειώνεται ότι σε περίπτωση συμβάντων/μεγάλων ατυχημάτων το Πυροσβεστικό Σώμα (Π.Σ.) οριοθετεί, κατόπιν συνεργασίας με τον τεχνικό ασφαλείας της εγκατάστασης, τις ζώνες προστασίας των ομάδων καταστολής και του πληθυσμού. Οι ζώνες προστατευτικών δράσεων ομάδων καταστολής και πληθυσμού (Ζώνες Ι, ΙΙ και ΙΙΙ)», όπως προσδιορίζονται στο άρθρο 27 (Παράρτημα ΙΧ) της ΚΥΑ 172058/2016 (ΦΕΚ 354Β’/17-02-2016) είναι
- Ζώνη Ι: Στη ζώνη αυτή συμβαίνουν σοβαροί τραυματισμοί και θάνατοι σε σημαντικό ποσοστό.
- Ζώνη ΙΙ: Για τα περισσότερα άτομα της ζώνης αυτής αναμένονται μη-ανατάξιμες βλάβες στην υγεία τους και πιθανοί θάνατοι σε μικρό ποσοστό του πληθυσμού. Στη ζώνη αυτή γίνονται συστηματικές ενέργειες διάσωσης από τα σωστικά συνεργεία.
- Ζώνη ΙΙΙ: Δεν αναμένονται θάνατοι, ενώ σε σχετικά μικρό αριθμό ατόμων αναμένονται βλάβες στην υγεία τους. Η διάσωση γίνεται κύρια με ίδια μέσα από τον πληθυσμό και σε λίγες περιπτώσεις από τα σωστικά συνεργεία.
Η ψυχρή ζώνη περικλείει καθ’ ολοκληρία τη ζώνη ΙΙΙ και τα όριά της εξαρτώνται από τις τακτικές συνθήκες. Στην Ψυχρή Ζώνη, η εργασία και παραμονή του προσωπικού δεν περικλείει κινδύνους υγείας, ενώ επιβάλλεται η χρήση ατομικού προστατευτικού εξοπλισμού μόνο για το προσωπικό της Ομάδας Ασφαλείας Περιμέτρου της ΕΛ.ΑΣ.-Λ.Σ./ΕΛ.ΑΚΤ. (κατά τόπο αρμοδιότητας), το οποίο βρίσκεται σε «επαφή» με τη Ζώνη ΙΙΙ.
Σε περίπτωση εκδηλωμένου ή επικείμενου μεγάλου ατυχήματος (ΤΑΜΕ) προβλέπεται η λήψη λήψη μέτρων τάξης και ασφάλειας από την ΕΛ.ΑΣ., σε συνεργασία με το Π.Σ., όπου αυτό απαιτείται, για την προστασία της ζωής και της περιουσίας των πολιτών στην πληγείσα περιοχή, σύμφωνα με τις ζώνες που έχουν οριοθετηθεί. Στο πλαίσιο αυτό σημειώνεται ότι υπάρχει απαγόρευση της εισόδου εντός της ψυχρής ζώνης, καθώς και των ζωνών Ι, ΙΙ και ΙΙΙ σε μη εξουσιοδοτημένα άτομα (όπως οι ανωτέρω ζώνες έχουν οριοθετηθεί από το Π.Σ.). Επομένως απαγορεύεται η είσοδος στους πολίτες στις ζώνες αυτές σε περιπτώσεις βιομηχανικών ατυχημάτων.
Περαιτέρω εφόσον υπάρχει ρύπανση όσον αφορά τις δράσεις εξυγίανσης-απορρύπανσης του χώρου του περιστατικού επισημαίνεται ότι οι δράσεις αυτές έπονται της πλήρους καταστολής και προηγούνται της λήξης του περιστατικού, όταν κριθούν από τους αρμόδιους επιχειρησιακά εμπλεκόμενους φορείς ως προαπαιτούμενες για την ασφάλεια της ζωής και της υγείας των πολιτών και την επαναφορά της κοινωνικής ζωής στην προτέρα κατάσταση (όταν δηλαδή κριθεί ότι θα πρέπει να παραμείνουν οι ζώνες αποκλεισμού – προστασίας του πληθυσμού, όπως αυτές έχουν οριοθετηθεί σύμφωνα με τα προβλεπόμενα στο άρθρο 27, Παράρτημα ΙΧ, περίπτωση 3 της ΚΥΑ 172058/2016). Και στην περίπτωση αυτή μέχρι την άρση τςων ζωνών αποκλεισμού απαγορεύεται η είσοδος στους πολίτες στις ζώνες αυτές όπως θα έχουν οριοθετηθεί από το Π.Σ..